H κουβέντα με τον Πρόεδρο του Συλλόγου Εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ, Δημήτρη Κολοκάθη, σύντομη μα εξόχως περιεκτική, μας έδωσε την εικόνα όσων διακυβεύονται αυτές τις μέρες γύρω από τον Οργανισμό που έχει παράξει πολύτιμο έργο και έχει προσφέρει στήριξη και βοήθεια ακόμα και σε εκείνους που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Η πορεία των 38 ετών αποδεικνύει πως η παρουσία του υπήρξε καταλυτική όλα αυτά τα χρόνια. Οι άνθρωποί του ήταν εκεί που υπήρχε πραγματική ανάγκη, δίνοντας την αίσθηση της κοινότητας και τη φλόγα της ελπίδας για επανένταξη και επαναφορά σε μία κανονική ζωή. Όσα βλέπουμε να συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες, θα ήταν αδύνατο να μην μας θλίβουν όχι μόνο ατομικά, αλλά και ως μέλη της κοινωνίας…
Η έννοια της αποκέντρωσης και της αποσυμφόρησης των μεγάλων κέντρων με έργα δομής και δράσεις για την ενίσχυση της περιφέρειας αποτελούσε κίνητρο και αυτοσκοπό για τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες εδώ και δεκαετίες. Η κυβέρνηση επιλέγει να επαναφέρει κεντρικά δομές και οργανισμούς που είχαν κάνει ένα βήμα προς εκείνη την κατεύθυνση. Μία οργάνωση όπως το ΚΕΘΕΑ με παρουσία σε τοπικό επίπεδο, εκεί που οι άνθρωποι έχουν ανάγκη, εκεί που οι οικογένειες και οι μικρές κοινωνίες ένιωθαν τη στήριξη, την εμπιστοσύνη και τη φροντίδα σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, αποδομείται με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το μέλλον του… Την ίδια στιγμή ολόκληρη η ελληνική κοινωνία παρακολουθεί, μέσα από το νέο νομοσχέδιο, να έπεται συρρίκνωση δομών και θεραπευτικών λειτουργιών, που αναπόφευκτα θα μετατρέψει τον Οργανισμό σε ένα παλαιού τύπου συγκεντρωτικό μοντέλο που μοιάζει απαρχαιωμένο και μακριά από τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.
Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή… Στα 38 χρόνια λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ, η αποτελεσματικότητά του σε επίπεδο λειτουργίας και δομών, όπως το γνωρίζαμε μέχρι το 2019 (όπου ήρθε και η σχετική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου), ήταν ικανοποιητικές; Υπήρχε ουσιαστικός λόγος να επέλθουν αλλαγές και παρεμβάσεις όπως τις βλέπουμε να δρομολογούνται;
Προφανώς ήταν σημαντική η λειτουργία του και ήταν σημαντικός και ο Οργανισμός με τη μορφή που είχε. Άλλωστε, οι αλλαγές που δρομολογήθηκαν, δεν έγιναν λόγω κάποιας αναποτελεσματικότητας. Ίσα ίσα ίσχυε το αντίθετο, όπως λεγόταν και τότε από τον Υπουργό Υγείας, αλλά και από τον Πρόεδρο που διορίστηκε με απόφαση του Υπουργού. Ισχυρίζονταν ότι το ΚΕΘΕΑ επιτελεί ένα εξαιρετικό έργο, ότι σέβονται απολύτως το θεραπευτικό του έργο, την κατάρτιση και την εργασιακή ευθύνη από πλευράς των εργαζομένων και πως δεν θα πείραζαν τίποτα από το ΚΕΘΕΑ, παρά μόνο τη διοίκησή του, για να ανήκει πια στο Υπουργείο με την έννοια της λογοδοσίας. Από εκεί και πέρα, υποστήριζαν ότι θα διατηρηθούν και τα Όργανα Διοίκησης και το θεραπευτικό μοντέλο.
Παρ’ όλα αυτά είναι σημαντικό να το ακούμε και να το διευκρινίζουμε ώστε να μην υπάρξουν παρερμηνείες. Πηγαίνουμε στο 2019 με την ΠΝΠ που αντικαθιστά το εκλεγμένο άμισθο ΔΣ με ένα νέο διορισμένο έμμισθο Διοικητικό Συμβούλιο. Αυτό τι σήμαινε πρακτικά; Έφερε αλλαγές στη λειτουργία της θεραπευτικής κοινότητας;
Αυτό που έγινε, είναι ότι δημιουργήθηκε πολύ γρήγορα μια ομάδα εργασίας που θα έφτιαχνε ένα σχέδιο για την αναδιοργάνωση του Οργανισμού, του οργανογράμματος και των νομοθετικών ρυθμίσεων που διέπουν το ΚΕΘΕΑ. Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε αυτή η ομάδα εργασίας, η οποία έφερε τώρα το Προσχέδιο, σταμάτησαν να λειτουργούν τα Συλλογικά Όργανα Διοίκησης που υπήρχαν. Σταμάτησε να λειτουργεί το Συμβούλιο Πολιτικής, σταμάτησαν να λειτουργούν οι οριζόντιες επιτροπές, σταμάτησε επί της ουσίας η Επιτροπή Δεοντολογίας, καθώς δεν κλήθηκε ποτέ το Συμβούλιο Πολιτικής που την εξέλεγε ώστε να την εκλέξει. Οπότε στην ουσία είχαμε ένα πάγωμα των διαδικασιών του Οργανισμού και μία Διοίκηση απευθείας από το ΔΣ. Αυτό ήταν μία μεγάλη αλλαγή διότι στην ουσία τελμάτωσε τον φορέα, γιατί όλοι έμεναν λίγο μετέωροι, περιμένοντας τις αλλαγές. Δεν ήξεραν την επόμενη μέρα που θα βρίσκονται, με ποιο τρόπο θα δουλεύουν, με ποιες μονάδες, με ποιους πληθυσμούς. Αυτό πάγωσε τον Οργανισμό.
Να υποθέσουμε ότι περιόρισε και την προσφορά των ανθρώπων που ήταν εκεί επί σειρά ετών και είχαν την εμπειρία και τη γνώση να προσφέρουν πιο ουσιαστικά, συγκριτικά με εκείνους που ήρθαν έπειτα, με απευθείας διορισμούς;
Ουσιαστικά όλο αυτό τελμάτωσε τον Οργανισμό. Αυτό νομίζω τα λέει όλα. Υπήρχε μία ακινησία και μία αναμονή όπως ακριβώς συμβαίνει στους δύο ήρωες που περιμένουν να έρθει ο Γκοντό στο γνωστό έργο του Σάμιουελ Μπέκετ…
Διαβάζουμε ότι όλες οι επωνυμίες των θεραπευτικών προγραμμάτων του ΚΕΘΕΑ (Διάβαση, Νόστος, Παρέμβαση, Εν Δράσει, Αριάδνη Ιθάκη κ.λπ.) εξαϋλώνονται, υπό μία έννοια, καθώς δρομολογείται η μετονομασία τους σε «διευθύνσεις κλινικών εφαρμογών». Ουσιαστικά βλέπουμε να ανοίγει ο δρόμος της ιδιωτικοποίησης;
Δεν μπορώ να πω αυτό το πράγμα… Ο καθένας μπορεί να κάνει πολλές υποθέσεις για τους σκοπούς που μπορεί να εξυπηρετεί μία τέτοια κίνηση. Αν δούμε πρώτα αυτό που γίνεται, θα διαπιστώσουμε ότι αλλάζει όλο το μοντέλο του ΚΕΘΕΑ όσον αφορά την οργάνωσή του και κατά συνέπεια τη θεραπευτική του πρακτική.
Αυτό τι ακριβώς σημαίνει;
Το ΚΕΘΕΑ αναπτυσσόταν οριζόντια όλα αυτά τα χρόνια, όλες αυτές τις δεκαετίες, έφτιαχνε προγράμματα τα οποία ήταν αυτοτελή και λειτουργούσαν αυτόνομα στις περιοχές τις οποίες βρίσκονταν, έχοντας μία αρχή, μέση και τέλος. Είχαν συνοδευτικό, συμβουλευτικό σταθμό, είχαν θεραπευτική κοινότητα, είχαν κέντρο κοινωνικής επανένταξης, πρόγραμμα οικογένειας. Αυτό λειτουργούσε σαν ένα σύστημα, με το προσωπικό, τους εξυπηρετούμενους και την τοπική κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσε να ανταποκρίνεται και στις ανάγκες της κοινωνίας. Αυτό που κάνουν τώρα, είναι να συγχωνεύσουν αυτού του είδους τα προγράμματα, φτιάχνοντας πυραμιδικές δομές που καταλήγουν κατευθείαν στην Αθήνα. Πολλές φορές με αμφίβολα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, καταργούν το αυτόνομο θεραπευτικό πρόγραμμα στη Θράκη, την Κιβωτό, και την υπάγουν στην Θεσσαλονίκη. Τώρα πώς μπορεί να λειτουργήσει ένα πρόγραμμα σε μία περιοχή που έχει τις ιδιαιτερότητές της, εποπτευόμενο επιστημονικά και διοικητικά από τη Θεσσαλονίκη, είναι ένα ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να απαντήσουν οι αρμόδιοι. Αυτό που λέμε εμείς, είναι ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει, θα έχει πρόβλημα και αυτό θα μετακυλιστεί και στους εξυπηρετούμενους.
Χάνεται η έννοια της κοινότητας λοιπόν…
Φυσικά. Η διοικητική δομή και το θεραπευτικό πρόγραμμα ήταν βασισμένο στην κοινότητα. Το ΚΕΘΕΑ δούλευε με την κοινότητα στην κοινότητα. Δηλαδή, δούλευε σε τοπικό επίπεδο και στην κοινωνία. Αυτός ήταν ο τρόπος που υπήρχε. Τώρα φτιάχνουν ένα πυραμιδικό σύστημα ιεραρχημένο το οποίο δεν συνάδει με Οργανισμούς Υγείας. Μπορεί να είναι καλό για μια εφορία, αλλά επί της ουσίας για έναν Οργανισμό Δημόσιας Υγείας, δεν νομίζω ότι ανταποκρίνεται.
Με το νέο νομοσχέδιο βλέπουμε μία διόγκωση του Διοικητικού Μηχανισμού*. Χρειάζεται κάτι τέτοιο; Ανταποκρίνεται δηλαδή στις πραγματικές και ουσιαστικές ανάγκες του Οργανισμού;
Όχι, δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης. Είναι πολύ αμφίβολης αποτελεσματικότητας, είναι ανορθολογική με όλα τα δεδομένα και όλα τα επιστημονικά και διοικητικά στάνταρ. Μιλάμε και για μία ανορθολογική οργάνωση Οργανισμών Υγείας και θεωρούμε ότι επί της ουσίας τινάζει στον αέρα το θεραπευτικό μοντέλο και τη δουλειά που κάνει το ΚΕΘΕΑ. Ακόμα και οι φράσεις θεραπευτική κοινότητα και θεραπευτικό πρόγραμμα απουσιάζουν.
Ποιοι έχουν φτιάξει το νέο σχέδιο νόμου; Είναι άνθρωποι καταρτισμένοι και με γνώση της επιτυχημένης λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ για να το εκπονήσουν;
Όπως αναφέρεται και στο Δελτίο Τύπου μας, μέλη αυτής της ομάδας ήταν η αντιπρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, η οποία διορίστηκε το 2019 μετά την ΠΝΠ, είναι δύο υπηρεσιακοί παράγοντες, δύο σύμβουλοι, ο ένας από το Υπουργείο Υγείας και ο άλλος από το Υπουργείο Εσωτερικών και υπήρχαν και δύο προερχόμενοι από το ΚΕΘΕΑ, που ήταν ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ και η διευθύντρια διοικητικών και οικονομικών υπηρεσιών. Επί της ουσίας πρόκειται για μια επιτροπή της διοίκησης. Δεν υπήρχαν άλλοι μέσα, διότι και ο γενικός διευθυντής ορίζεται από το διοικητικό συμβούλιο και είναι μέρος τη διοίκησης. Δεν είναι από την πλευρά των εργαζομένων. Είναι μηχανισμός, όργανο διοίκησης.
Πώς εξελίχθηκε και ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας;
Δεν ξέρω τι διαμείφθηκε εκεί μέσα. Εκείνο που ξέρω είναι ότι δεν ανταποκρίνεται σε τίποτα με τη λογική του ΚΕΘΕΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη διαβούλευση που ζήτησαν να γίνει, αφού ετοίμασαν αυτό το προσχέδιο και το έστειλαν στους εργαζόμενους, το σύνολο των εργαζομένων είτε μέσα από τη Γενική Συνέλευση, είτε ο καθένας ατομικά, το απέρριψαν ως απαράδεκτο. Δεν μπήκαν καν στη διαδικασία να το συζητήσουν. Θεώρησαν ότι είναι προβληματικό. Νομίζω ότι το ΔΣ θα πρέπει να κατανοήσει ότι προφανώς κάτι κάνει λάθος. Δεν μπορεί το σύνολο του προσωπικού, από τα διευθυντικά στελέχη μέχρι τον τελευταίο εργαζόμενο να σου λένε ότι αυτό που κάνεις είναι λάθος, είναι αντιεπιστημονικό, το τινάζεις στον αέρα και εσύ να επιμένεις ότι είναι για το καλό του Οργανισμού.
Η ανακοίνωση που έβγαλε το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού ΚΕΘΕΑ αναφέρει πως δεν καταργείται κανένα θεραπευτικό πρόγραμμα ούτε θεραπευτική κοινότητα και πως σε καμία περίπτωση δεν συνιστά «τίτλους τέλους», αλλά σηματοδοτεί μια νέα αρχή για τον Οργανισμό. Πώς θα το σχολιάζατε αυτό;
Το σχόλιο είναι διπλό. Προφανώς είναι μία νέα αρχή αφού τελειώνει το προηγούμενο. Νέα αρχή αλλά όχι ως ΚΕΘΕΑ, είναι άλλο πράγμα. Είναι η αρχή μίας άλλης κατάστασης. Αυτό λέμε κι εμείς. Δεν είπαμε ότι κλείνει και μας απολύει. Αυτό που είπαμε είναι ότι η κοινωνία δεν θα έχει πια αυτό το ΚΕΘΕΑ το οποίο είχε, θα έχει κάτι άλλο. Αν το δούμε από αυτήν την πλευρά έχουν δίκιο. Δεν είναι όμως το ΚΕΘΕΑ που ήξερε ο κόσμος. Σχετικά με το «δεν καταργείται κανένα πρόγραμμα», εντάξει εγώ αυτό δεν μπορώ να το καταλάβω. 500 άνθρωποι έχουμε στα χέρια μας ένα προσχέδιο στο οποίο δεν γίνεται αναφορά στα θεραπευτικά προγράμματα. Άρα τι σημαίνει δεν καταργείται κανένα πρόγραμμα; Δεν θα υπάρχουν πλέον και τα ονόματα.
Επομένως, χάνεται το ΚΕΘΕΑ που γνωρίζαμε και που οι οικογένειες είχαν εμπιστευθεί και το ένιωθαν μέρος της κοινότητάς τους;
Από τη στιγμή που συγχωνεύονται οι δομές, συγχωνεύεται το προσωπικό, μετακινείται και εν τέλει όλη αυτή η σχέση εμπιστοσύνης που υπάρχει, καταλύεται. Επίσης με πολύ μεγάλες δομές δεν μπορείς να κάνεις τη δουλειά που έκανε το ΚΕΘΕΑ. Αυτή η δουλειά έρχεται από πολύ μακριά. Δηλαδή, οι θεραπευτικές κοινότητες δεν είναι τωρινές, οι θεραπευτικές κοινότητες ξεκίνησαν μετά τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο. Πήραν έναν μεγάλο δρόμο μέσα από τη ψυχιατρική μεταρρύθμιση, με την ψυχιατρική, με τις πρώτες κοινότητες για εξαρτημένους. Είναι δημοκρατικά ισότιμες ομάδες ομότιμων που με τη βοήθεια του προσωπικού μιας διεπιστημονικής ομάδας ακολουθούν μία διαδρομή. Αυτό το πράγμα δεν γίνεται σε μεγάλες δομές.
Από τη Δευτέρα 12 Απριλίου έχει ανακοινωθεί προκήρυξη προσλήψεων 45 υπαλλήλων διαφόρων ειδικοτήτων στο ΚΕΘΕΑ, σε 12 περιοχές της χώρας, για πρώτη φορά μετά από αρκετά χρόνια…
Έχω μία υποψία πως επιλέχθηκε το «τώρα» γιατί αυτή τη στιγμή υπάρχει μία μεγάλη δημοσιότητα και μάλιστα πολύ αρνητική για τη διοίκηση του ΚΕΘΕΑ και για το Υπουργείο Υγείας κι έτσι επέλεξαν να βγάλουν τώρα αυτές τις προσλήψεις. Οι προσλήψεις αυτές είναι εγκεκριμένες από το 2017 ή το 2018 κι ήταν σε αναμονή έως τώρα.
Τι θα θέλατε ως Πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων ΚΕΘΕΑ να γνωρίζει ο κόσμος σε σχέση με αυτό που διακυβεύεται;
Θα ήθελα να μεταφέρω αυτό που λέμε και στις ανακοινώσεις μας: αυτό το προσχέδιο είναι καθολικά απορριπτέο από το σύνολο του προσωπικού. Δεν είναι μόνο από τον Σύλλογο, όπως θέλει να παρουσιάσει η διοίκηση. Καλό θα ήταν, όταν παρουσιάσουν δημόσια το σχέδιό τους, να παρουσιάσουν επίσης και να δημοσιοποιήσουν τις επιστολές που έχουν πάρει από το σύνολο του προσωπικού του ΚΕΘΕΑ σε σχέση με αυτό. Νομίζω ότι το καλύτερο που μπορεί να γίνει, είναι να παγώσει και να συγκληθεί η Γενική Συνέλευση, η οποία με βάση το νόμο είναι η αρμόδια για να αποφασίσει και να δώσει κατευθύνσεις για τέτοιου είδους αλλαγές. Αλλά δεν την συγκαλούν και δεν το κάνουν γιατί δεν είναι σίγουροι αν θα περάσει κάτι τέτοιο. Ή, μάλλον, είναι σίγουροι πως δεν θα περάσει…
Οπότε γίνεται παράκαμψη, ενώ η Γενική Συνέλευση είναι εκείνη που πρέπει να αποφασίσει;
Φυσικά γίνεται παράκαμψη! Με βάση το νόμο που ψηφίστηκε με την ΠΝΠ, η Γενική Συνέλευση είναι το Ανώτατο Αποφασιστικό Όργανο για ζητήματα θεραπείας, στρατηγικής κλπ. Όταν αλλάζεις έναν οργανισμό σε τέτοιο βαθμό, προφανώς επηρεάζονται ζητήματα και της μελλοντικής του πορείας. Η Γενική Συνέλευση έχει αποφασιστικό χαρακτήρα. Μπορεί δηλαδή να το απορρίψει. Γι’ αυτό το λόγο την παρακάμπτουν και, μάλιστα, πηγαίνουν με αυτό το σχέδιο νόμου να καταργήσουν τον αποφασιστικό της ρόλο. Τώρα, εάν αυτό είναι νόμιμο, δίκαιο και ηθικό, είναι άλλη κουβέντα…
* Ρεπορτάζ της Άντας Ψαρρά στην Εφημερίδα των Συντακτών αναφέρει την επιδίωξη διόγκωσης του διοικητικού μηχανισμού των κεντρικών υπηρεσιών τους, με αύξηση των δομών κατά 50%, από 3 τομείς και τα 16 τμήματα σήμερα, σε 3 διευθύνσεις, 2 υποδιευθύνσεις και 25 τμήματα.
