Οκτώ καλλιτέχνες μιλούν στο CalendArt για το παρόν και το μέλλον του θεάτρου

Διανύοντας μέρες δύσκολες και συνάμα παράξενες, βρεθήκαμε αναπάντεχα σε μία αμήχανη, ταυτόχρονα όμως και λυτρωτική συγκυρία, κατά την οποία καθημερινά γινόμαστε δέκτες αποκαλύψεων σχετικά με κακοποιητικές συμπεριφορές στον χώρο του θεάτρου. Οι πληγές είναι σίγουρα πολλές, ωστόσο, φαίνεται να γεννιέται η ελπίδα για εποχές γεμάτες φως και δίχως φόβο. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται χρόνος, γνώση, σκέψη και ψυχραιμία για να βγουν τα συμπεράσματα που θα οδηγήσουν στο χτίσιμο μίας καλύτερης κοινωνίας.

Αναζητώντας την άποψη και τη ματιά ανθρώπων που εργάζονται στον τομέα του πολιτισμού, ήρθαμε σε επικοινωνία με οκτώ καλλιτέχνες οι οποίοι μοιράστηκαν μαζί μας την εικόνα και τον στοχασμό τους για το παρόν και το μέλλον του θεάτρου.

Επιμέλεια: Άννα Σαρούκου & Ευανθία Πιτσόλου

Αλεξία Στολιδάκη – Ηθοποιός

Ξημέρωσε μια νέα ημέρα για το ελληνικό θέατρο! Όση ντροπή, λύπη, αποτροπιασμό μας προκάλεσαν και συνεχίζουν να μας προκαλούν οι γενναίες καταγγελίες των συναδέλφων μας, άλλη τόση χαρά και ανακούφιση νιώθουμε βαθιά μέσα μας. Είμαστε στο πλευρό όλων αυτών των αντρών και των γυναικών που μάζεψαν το κουράγιο τους και βρήκαν τη δύναμη να καταγγείλουν επώνυμα ανθρώπους που χρόνια τώρα αποτελούν τροχοπέδη για την άνθιση και την υγιή λειτουργία του θεάτρου στη χώρα μας. Αυτή είναι η αρχή του τέλους!!! Του τέλους μιας νοσηρής και σκοτεινής πλευράς του ελληνικού θεάτρου, γιατί επ’ ουδενί όλες αυτές οι αποκαλύψεις δεν χαρακτηρίζουν συνολικά τον χώρο μας. Καλό θα ήταν μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό, να μην ξεχνάμε όλους αυτούς τους σπουδαίους, ταλαντούχους, νεότερους και παλαιότερους καλλιτέχνες που πάνω απ’ όλα είναι σπουδαίοι, γενναιόδωροι άνθρωποι με καθαρές και όμορφες ψυχές. Καιρός λοιπόν να διαχωρίσουμε την ήρα από το σιτάρι. Να πετάξουμε καθετί άχρηστο: την ιδιοτέλεια, την εκμετάλλευση, την κατάχρηση εξουσίας, τον εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και να κρατήσουμε την ουσία. Γιατί «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί και όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας».
Καλοσύνη, σεβασμός και η ρόδα γυρίζει.

• 

Γιώργος Στάμος – Ηθοποιός

Σκεφτείτε το θέατρο σαν κάτι διάφανο. Ένα έργο τέχνης φτιαγμένο από φως. Χωρίς σκιές, χωρίς σκοτάδι. Ένα φως ζεστό, ζωτικό και αναγκαίο. Για να γεννηθεί αυτό το φως, για να το ανακαλύψεις και να περάσεις από τα δύσκολα μονοπάτια της δημιουργίας του, χρειάζεται ενθάρρυνση, καθοδήγηση, αλληλεγγύη, μεγάλη υπομονή, εμπιστοσύνη, ενσυναίσθηση, τόλμη. Δεν χρειάζεται βία, πίεση, θλίψη, αγωνία και εξαναγκασμούς. Και σίγουρα χρειάζεται τη χαρά. Την απλή χαρά που είχαμε όταν ήμασταν παιδιά και θέλαμε να πούμε ένα παραμύθι. Κι εμείς, σαν ηθοποιοί, οφείλουμε να διώξουμε το σκοτάδι. Από μέσα μας και από γύρω μας. Κι αν το θέατρο αναγεννηθεί και παραμείνει φωτογενές, εξαρτάται από τα δικά μας χέρια. Ολονών μας. Νεότερων και παλαιότερων. Με στόχο ο στόχος και οι κανόνες να βρεθούν ξανά, με ευθύνη απέναντι σε εμάς και απέναντι στο θέατρο και με φάρο να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Να βρούμε τη λαχτάρα την παιδική. Γιατί το θέατρο δεν χρειάζεται το σκοτάδι. Και το φως είναι αδύνατο να το κρύψεις.

• 

Ερρίκος Μηλιάρης – Ηθοποιός

Αδιαμφισβήτητα οι αποκαλύψεις των ημερών μόνο θετικά αποτελέσματα μπορούν να επιφέρουν στο θέατρο. Το σημαντικό είναι πως σκιαγραφείται ένα πιο υγιές τοπίο για τους νέους, ειδικά, ανθρώπους του χώρου. Και πλέον ανοίγει το θέμα γενικότερα, με ελπιδοφόρο τρόπο, πέρα από τα συγκεκριμένα πρόσωπα που έρχονται στην επιφάνεια. Θέλω να πιστεύω (και το πιστεύω) πως μετά από όλα αυτά, τέτοιου είδους φαινόμενα θα εξαλειφθούν από τη δουλειά μας, ή τουλάχιστον θα ελαχιστοποιηθούν. Οι νέες και νέοι ηθοποιοί θα νιώθουν ασφάλεια να αντιδράσουν, να μιλήσουν και να προστατευτούν. Η όποια μορφή εξουσίας θα αναθεωρηθεί. Θα αποκτήσει άλλη υφή και ουσία. Είναι μια αρχή για κάτι καλύτερο. Δεν εξαλείφονται οι εξουσιαστικές σχέσεις. Δεν νικιέται η όποια μορφή πατριαρχίας. Αυτά, κατά την άποψή μου, απαιτούν πολύ πιο ριζικές και συνολικές αλλαγές σε ολόκληρη την κοινωνική δομή μας. Αλλά σίγουρα συμβαίνει κάτι τώρα που θα κάνει, έστω και λίγο, καλύτερο τον κόσμο του θεάτρου μας. Για να μπορούμε όλοι να υπηρετούμε αυτό που αγαπάμε και μόνο αυτό. Το θέατρο. Όχι τα προσωπικά μας θέματα, όχι τις όποιες προβληματικές συμπεριφορές μας, όχι την όποια “αρρώστια” μας. Αλλά το θέατρο και μόνο αυτό. Κόντρα στον μικρό εαυτό μας με το τεράστιο “Εγώ” του.

• 

Εύα Οικονόμου-Βαμβακά – Ηθοποιός, Σκηνοθέτις

«Το σκοτάδι δεν μπορεί να διώξει το σκοτάδι. Μόνο το φως μπορεί να το κάνει αυτό.
Το μίσος δεν μπορεί να διώξει το μίσος. Μόνο η αγάπη μπορεί να το κάνει αυτό».
Martin Luther King

Ζούμε σε μια εντελώς μεταβατική περίοδο, όπου τα πάντα μεταμορφώνονται. Ό,τι ως χτες ήταν δεδομένο, αύριο μπορεί να είναι άγνωστο και το 2022 θα απέχει αιώνες από το 2019. Σε αυτή την ιστορική συγκυρία λοιπόν, που μας έτυχε να ζήσουμε, συμβαίνουν ΚΑΙ ελπιδοφόρα πράγματα. Υπέροχα ξαφνικά, ενώ όλα γύρω μας μικραίνουν και αποσυντίθενται, η Σοφία Μπεκατώρου άρχισε να ξετυλίγει το κουβάρι από ένα σκοινί που μας έπνιγε όλ@. Ξύπνησε τα παλιά μας τραύματα και μας έκανε να μη νιώθουμε μόν@, ξεχωριστ@ και κυρίως ένοχ@. Μας έκανε να θέλουμε να φέρουμε τις πληγές μας στο φως, να τις ζεστάνουμε και με αυτόν τον τρόπο να τα εξαλείψουμε. Να καταλάβουμε ότι, όχι δεν είναι δεδομένο ότι για να γίνεις ηθοποιός πρέπει να φας ξύλο ή να περάσεις από κρεββάτια. Ότι δε χρειάζεται να σου σπάσει ο τσαμπουκάς. Και ότι η αρρώστια δεν είναι βασικό χαρακτηριστικό του κλάδου μας και ένδειξη μεγάλου ταλέντου απέναντι στο οποίο οφείλεις να σιωπάς, αλλά καρκίνωμα που πρέπει πλέον να εκλείψει. Με απέραντη ευγνωμοσύνη για όσους τόλμησαν να μιλήσουν και να εκθέσουν τις πληγές τους ενώπιον μας, με σιωπηλή ενοχή για τις στιγμές που εγώ δε μίλησα αλλά και με μια ίσως -παράδοξη- αισιοδοξία πιστεύω ότι το μέλλον θα είναι αλλιώς. Ότι το θέατρο θα επανακαταληφθεί από ανθρώπους που θα τους ενώνει αυτή η ανάγκη να συν-δημιουργήσουν, να επικοινωνήσουν ουσιαστικά, να εκφραστούν με τη βοήθεια αλλήλων. Και αυτό θα αντικατοπτριστεί και στις παραστάσεις μας, που όπως και να έχει θα παράγονται πια από φως. Και αυτή τη νέα συνθήκη θα την έχουμε κερδίσει «γιατί τότε…».

• 

Ηλέκτρα Ελληνικιώτη – Σκηνοθέτις

Πριν 11 μήνες, ο πολιτισμός, όπως και ολόκληρη η χώρα και ο πλανήτης, βρέθηκαν σε αναστολή. Αυτή η λέξη που τόσο έχουμε ακούσει τον τελευταίο χρόνο, φέρει όλο το φορτίο της πραγματικότητας που βιώνουμε σε πολλαπλά επίπεδα. «Αναστολή» σημαίνει «διακοπή», «προσωρινή παύση» αλλά και «δισταγμός». Μέχρι πριν 11 μήνες όλοι μας, λιγότερο ή περισσότερο, ζούσαμε χωρίς αναστολές: δουλεύαμε αδιάκοπα, επανεφεύραμε συνεχώς τους εαυτούς μας και το χώρο του θεάτρου και δεν διστάζαμε να κάνουμε επιλογές που οι συνέπειες τους ήταν ηθικά και δεοντολογικά αμφίβολες. Αναγκαστικά, όμως, αναστείλαμε και μέσα σε αυτή την παύση, τη διακοπή και τον δισταγμό, ήρθαν στην επιφάνεια και ένα μεγάλο μέρος των κακώς κειμένων. Ότι από όλη αυτή τη διαδικασία τα πράγματα θα αλλάξουν είναι το μόνο σίγουρο. Και αυτό είναι ασφαλώς αισιόδοξο. Η ρίζα του προβλήματος όμως δεν βρίσκεται στο Θέατρο, βρίσκεται στην κοινωνία και στην πολιτική σκηνή της χώρας. Τα θεατρικά σκάνδαλα που βλέπουν το φως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου της πολιτικής διαφθοράς και της καλοποτισμένης νεοφιλελεύθερης πατριαρχίας που γεννά εδώ και πολλές δεκαετίες Βαγγέλιδες Γιακουμάκηδες, Ελένες Τοπαλούδες, επώνυμες Λοβέρδιες οροθετικές, εγκάθετους καλλιτεχνικούς διευθυντές και άρθρα 8. Η γενιά μου αντιδρά και τα θύματα βρήκαν τη δύναμη να μιλήσουν. Αλλά αυτό οφείλει να είναι μόνο η αρχή, γιατί αν δεν φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο με όποιο κόστος τότε σε λίγες δεκαετίες από τώρα θα είμαστε εμείς αυτοί που θα παράγουν θύματα.

• 

Στάθης Κόικας – Ηθοποιός

Η πανδημία έφερε το θέατρο σε μια θέση αδράνειας και επαναπροσδιορισμού.
Σε μια περίοδο κρίσης σε έναν οποιοδήποτε χώρο γίνονται αλλαγές. Αλλαγές στην διοίκηση του Σ.Ε.Η., όπως και έγιναν μετά από τις εκλογές, για τη διεκδίκηση αυτονόητων πραγμάτων, πολλών εκ των οποίων βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη. Μετά ήρθαν οι καταγγελίες / ομολογίες των θυμάτων σεξουαλικής / λεκτικής / σωματικής βίας. Μια τέχνη που μελετά την ανθρώπινη ψυχή και την ανθρώπινη συμπεριφορά οφείλει να παρατηρεί και τις παθογένειες μέσα στο ίδιο της το περιβάλλον, από συναδέλφους, σκηνοθέτες και κάθε λογής συνεργάτες. Από το στάδιο της παρατήρησης περνάμε τώρα στο επόμενο στάδιο, αυτό της δράσης. Αυτό που συμβαίνει τώρα, μια μαζική ορμή των ανθρώπων που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας, να μιλήσουν είναι πολύ ελπιδοφόρο για το μέλλον του θεάτρου. Ελπίζω κανείς να μη μείνει σιωπηλός και να μοιραστούν όλοι το βάρος της όποιας  εμπειρίας κουβαλούν ώστε οι θύτες να τιμωρηθούν είτε απ’ την δικαιοσύνη, αν οι πράξεις τους είναι ποινικά κολάσιμες, είτε από τον ίδιο το χώρο του θεάτρου.
Είμαστε όλοι μαζί.
Ίσως για πρώτη φορά στο χώρο μας συνδέει κάτι τόσο έντονα ώστε μας φέρνει στο «μαζί». Μαζί, λοιπόν, απέναντι σε κάθε μορφή βίας. Το μόνο που ελπίζω και εύχομαι είναι όλο αυτό να μην αναλωθεί μόνο σε εκπομπές χάριν της τηλεθέασης και να ξεχαστεί γρήγορα επειδή ο τάδε ή ο δείνα παραμένει «αφεντικό». Κάτι που με θλίβει και το θεωρώ εξίσου επικίνδυνο είναι όλοι αυτοί που ρωτούν «γιατί τώρα» ή αυτοί που κάτω από μια λεπτομερή συνέντευξη ενός θύματος σχολιάζουν και αναρωτιούνται γιατί δεν έφυγε, γιατί δεν μίλησε, γιατί πήγε, γιατί γιατί γιατί. Όταν κάποιος σου κολλάει ένα πιστόλι στον κρόταφο δεν ξέρεις πως θα αντιδράσεις όσο παντοδύναμος κι αν νιώθεις σχολιάζοντας τη μαρτυρία αυτού που το έζησε. Ας αφήσουν λοιπόν όλοι αυτοί οι παντοδύναμοι μια μικρή πιθανότητα αδυναμίας διαχείρισης μιας ακραίας κατάστασης. Η απειλή, η βία και το θράσος σε προλαβαίνουν. Σε παγώνουν, σε σοκάρουν. Μετά από μια κακοποίηση (κάθε είδους) οι ένοχες σε διαλύουν, σε καταπίνουν για αυτές ακριβώς τις ερωτήσεις.
Για αυτό δεν έφυγε.
Για αυτό δεν τον χτύπησε.
Για αυτό τώρα.
Για αυτό όλοι μαζί.
Για αυτό κανείς σιωπηλός.

• 

Στέλιος Πετράκης – Ηθοποιός, Σκηνοθέτης

Οι άνθρωποι που βρήκαν τη δύναμη να μιλήσουν θα έχουν πάντα μια ξεχωριστή θέση στις καλές, στις φωτεινές σελίδες της ιστορίας του θεάτρου μας και στην καρδιά κάθε ανθρώπου, γιατί συσπείρωσαν γύρω τους με την γενναιότητά τους όλους τους ηθοποιούς και τώρα χάρη σε εκείνους ζούμε κάτι που θα μπορούσε να είναι η αναγέννηση του ελληνικού θεάτρου σε κάθε επίπεδο. Ηθικό, συναδελφικό, καλλιτεχνικό αλλά και εργασιακό. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας ιστορικής ευκαιρίας να πάμε βήματα μπροστά, να εξελιχθούμε σαν άνθρωποι, σαν καλλιτέχνες και σαν εργαζόμενοι. Να κάνουμε το θέατρο μας καλύτερο, τις σχέσεις μεταξύ μας καλύτερες. Να διαμορφώσουμε ένα ασφαλές, αξιοπρεπές, δημιουργικό, αλληλέγγυο περιβάλλον χωρίς βία, χωρίς θηρευτές. Το χρωστάμε πρώτα σε εκείνους που φέρουν σιωπηλά το τραύμα τους και δεν θα μιλήσουν ποτέ για αυτό. Το χρωστάμε στους εαυτούς μας, το χρωστάμε στο ίδιο το Θέατρο που τόσο αγαπάμε όλοι. Η χρονική συγκυρία βρίσκει το ΣΕΗ δυνατό και εξωστρεφές με πολλούς νεότερους συναδέλφους οι οποίοι μαζί με τους βετεράνους, κάνουν τη διαφορά. Το ενδιαφέρον και η αλληλεγγύη που δείχνει το Σωματείο στους ανθρώπους που βίωσαν τη βία κάνει τους ηθοποιούς να εμπιστεύονται το Σωματείο τους, να μην νιώθουν “ξεκρέμαστοι”.
Αν δεν τα αλλάξουμε όλα τώρα, τότε πότε;
Αν δεν τα αλλάξουμε όλα εμείς, τότε ποιοί; 
Σοφία, Ζέτα, Άννα-Μαρία, Λένα, Πηνελόπη, Φαίη, Αλεξάνδρα, ………… , ……….. , …….
Είμαστε όλοι μαζί με εσάς.
Είμαστε όλοι μαζί για εσάς.
Είμαστε όλοι μαζί χάρη σε εσάς.

• 

Χρυσηίς Λιατζιβίρη – Χορογράφος, Χορεύτρια, Καθηγήτρια χορού, Καλλιτεχνική Διευθύντρια της Syndram

Ζοφερές εποχές… Δύσκολοι καιροί…
Κι όμως ο νόμος των αντιθέσεων που διέπει ολόκληρη τη ζωή διαμορφώνει την ελπίδα της «Άνοιξης» των πραγμάτων! Ότι όλα θα αλλάξουν και πάλι και ότι το φωτεινό θα διαδεχθεί το δυσχερές. Κι είναι τόσο μεγάλη ασφάλεια η αλλαγή! Χρειάζεται μόνο να την εμπιστευθούμε. Κρύβει τόσο φως και ολοκαίνουρια όνειρα! Κι ας μην γίνεται άκοπα… Κι ας ζητά αδιάκοπο μόχθο…
Η έξοδος, η δυσκολία, το σκοτάδι θέλουν δράση για να ανατραπούν. Μια δράση οριακή κι άλλοτε πάλι μια δράση ορμητική σαν χείμαρρος, να παρασύρει στο διάβα του τα πάντα, να σαρώνει! Μακριά από τον φόβο που το μόνο που φοβάται είναι μην τύχει και δεν φοβηθείς. Μακριά από την έννοια του αδιεξόδου αφού πραγματικά δεν υπάρχει, μιας και αδιέξοδο είναι μόνο η λύση που δεν έχουμε ακόμα σκεφτεί, κι όταν το πλήρωμα του χρόνου φτάνει και μοιάζει να είναι η αλήθεια μονόδρομος!
Για να συμπέσει η επανεκκίνηση της τέχνης με τη θεμελίωση μίας νέας βάσης, για να υπάρξει, για να είναι η σκυτάλη στους επόμενους πεντακάθαρη, για να κλείσει ένα βαρύ σκονισμένο και δυσανάγνωστο βιβλίο και τη θέση του να πάρει ένα λαμπερό, καινούριο με λευκές πεντακάθαρες σελίδες! Για να αξίζει τον κόπο, να αντέχει το όραμα, να καθοδηγεί το κοινό του και να εξευγενίζει τους εμπλεκόμενους! Όχι δεν υπάρχει μαγικό ραβδί και η ουρά του φιδιού μπορεί να σέρνεται για αρκετό καιρό ακόμη ανάμεσα μας, αλλά αξίζει κάθε μάχη και κάθε ήττα!

•