Αν υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνω για τη συνέντευξή μου με τον Κώστα Σπυριούνη , είναι πως αυτή έγινε εξ αποστάσεως. Διανύοντας μια περίοδο που κάθε σου μετακίνηση αντιστοιχεί και με έναν αριθμό μέχρι το 6, επιλέξαμε να δώσουμε ένα τηλεφωνικό ραντεβού. Ακόμα και έτσι όμως είχα την ευκαιρία να κάνω μια εκ βαθέων συζήτηση με το γνωστό ζωγράφο και καλλιτεχνικό επιμελητή του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών. Μια συζήτηση που είχε ως άξονα το έργο του που συμπεριλαμβάνει και τη σειρά γραμματοσήμων-πορτρέτων μεγάλων καλλιτεχνών του παρελθόντος. Μια συζήτηση που εξερεύνησε την πηγή έμπνευσής του, την ευκαιρία του να είσαι δημιουργικός και παραγωγικός ακόμα και εν μέσω συνθηκών εγκλεισμού και την αξία του να επισκεφθεί κανείς το Πολεμικό Μουσείο για τα εικαστικά και πολλά άλλα εκθέματά του.
-Έχετε επιμεληθεί και έχετε συμμετάσχει σε πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Πως έχετε επιλέξει τις θεματικές των έργων σας;
– Ο,τιδήποτε ζωγραφίζω το κάνω πάντα με μια αφορμή. Αν και συνήθως σαν καλλιτέχνης δεν ξέρεις ποτέ ακριβώς τους λόγους που διαλέγεις το θέμα σου, γίνεται ερήμην σου. Έρχεται απλά η στιγμή που επιλέγεις τη θεματολογία σου, τη συλλαμβάνεις και την καταγράφεις. Θα έλεγα έχει κάτι το μεταφυσικό η όλη διαδικασία.
– Αναμφισβήτητα στα έργα σας ξεχωρίζουν οι σειρές γραμματοσήμων που αποτυπώνουν σπουδαίες καλλιτεχνικές μορφές του παρελθόντος. Πως προέκυψε η δημιουργία τους;
– Τις σειρές αυτές τις δημιούργησα το 2009, το 2010 και το 2011. Εκείνη την εποχή τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ) μου είχαν ζητήσει να κάνω τις εν λόγω σειρές. Πρέπει να καταστεί σαφές πως δεν είναι εύκολο να δοθεί το “πράσινο φως” σε τέτοιου είδους έργα. Αυτά πρέπει να περάσουν και να εγκριθούν αρχικά από μια επιτροπή καλλιτεχνών και έπειτα από μια επιτροπή που απαρτίζεται από συγγενείς των καλλιτεχνών που θα φιλοξενηθούν στα γραμματόσημα, όπως (συγγενείς) του Βασίλη Τσιτσάνη ή του Γιώργου Ζαμπέτα. Μετά από αυτά τα στάδια, την τελική έγκριση θα έχει μια εσωτερική επιτροπή στα ΕΛΤΑ.
-Οι επιλογές των προσώπων έγιναν από εσάς ή τα ΕΛΤΑ;
-Από τα ΕΛΤΑ φυσικά. Είναι συγκεκριμένα τα κριτήρια της επιλογής των πορτρέτων. Το πρόσωπο έπρεπε να έχει φύγει από τη ζωή και να έχουν περάσει κάποια χρόνια από το θάνατό του. Επίσης είναι προκαθορισμένος ο τρόπος με τον οποίο θα αποτυπώνονταν οι καλλιτέχνες στα γραμματόσημα. Για μερικούς καλλιτέχνες μάλιστα ήταν επιτακτική η ανάγκη από το κοινό να επισπευθεί ο χρόνος δημιουργίας των πορτρέτων τους , όπως του Θανάση Βέγγου ή του Στέλιου Καζαντζίδη.
-Ποιά ήταν η κληρονομιά που άφησαν αυτές οι σειρές γραμματοσήμων;
-Οι σειρές αυτές έγιναν κλασικές με τα χρόνια και αγαπήθηκαν πολύ από το κόσμο. Να πω σε αυτό το σημείο πως αγαπούσα και εγώ πολύ τους καλλιτέχνες που φιλοξενήθηκαν στα γραμματόσημα. Κάποιους μάλιστα τους είχα συναντήσει και προσωπικά. Γιαυτό και ο τρόπος απόδοσής τους, ως πορτρέτα, από πλευράς μου ήταν πολύ φιλικός, με «ζεστά» χρώματα.
-Υπάρχει κάποια λεπτομέρεια που είχε κάνει εντύπωση στους συγγενείς των καλλιτεχνών;
– Ένα στοιχείο που τους έκανε εντύπωση ήταν οι τιμές που αναγραφόταν πάνω στα γραμματόσημα. Αρκετοί μάλιστα με προσέγγισαν και με ρώτησαν γιατί, για παράδειγμα, ένα γραμματόσημο έγραφε πάνω 0,50 λεπτά ενώ κάποια άλλα 3 και 4 ευρώ. Αγνοούσαν όμως τόσο εκείνοι, όσο και εγώ αρχικά, πως όσο πιο χαμηλή είναι η τιμή που αναγράφεται, τόσο πιο διαδεδομένο είναι και το γραμματόσημο.
-Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ιστορίες γύρω από κάποια από τα πορτρέτα;
– Η αλήθεια είναι πως κάποιοι συγγενείς επιθυμούσαν να βελτιώσω ή να αλλάξω κάποια χαρακτηριστικά των εικονιζόμενων προσώπων. Εγώ από τη πλευρά μου τους ενημέρωνα πως αν αρχίζεις και «πειράζεις» το πορτρέτο, παύει να μοιάζει με τον καλλιτέχνη. Είναι φοβερό το πως, αλλάζοντας κάποιες κλίσεις και μικρά στοιχεία, αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά του ατόμου.
Υπήρχε ένα σχετικό περιστατικό με το πορτρέτο του Γιώργου Ζαμπέτα. Έτσι όπως απεικονίζεται ο τραγουδιστής, ξεπροβάλλει μια τούφα μαλλιά κάτω από το καπέλο του, την οποία εγώ και ζωγράφισα. Όταν την παρέδωσα στο γραφιστικό επιτελείο στα ΕΛΤΑ, όπου επεξεργάζονται και στήνονται τα γραμματόσημα, μια από τις συνεργάτιδες πρότεινε να αφαιρεθεί η τούφα γιατί τους ενοχλούσε σχηματικά. Όταν όμως, έπειτα από αυτή τη τροποποίηση , έδειξα το πορτρέτο στην Καίτη Ζαμπέτα, κόρη του Γιώργου Ζαμπέτα, εκείνη ρώτησε «πού είναι η τούφα του μπαμπά;». Μόλις της είπα τη συνέβη , απάντησε «δεν μπορούμε να τη βγάλουμε, του είχαν πέσει όλα τα μαλλιά, μόνο αυτή η τούφα του είχε απομείνει, την οποία και χτένιζε συνέχεια!». Κάτι παρόμοιο συνέβη και με το πορτρέτο του Θανάση Βέγγου. Ο γιός του δεν ήθελε να «φτιάξω» τα σπασμένα δόντια του ηθοποιού, γιατί ήταν κάτι το χαρακτηριστικό.
-Τι κυριαρχεί πάνω στα έργα σας, όσον αφορά τα χαρακτηριστικά τους;
– Τα πορτρέτα, όπως και μέρος των έργων μου, είναι φτιαγμένα με λάδι σε χαρτί, λάδι σε ξύλο και λάδι σε λινό. Kάτι που έχω πει και παλαιότερα είναι πως στις δημιουργίες μου υπάρχει η αίσθηση της νοσταλγίας. Αυτό φαίνεται και στις πρόσφατες δημιουργίες μου που είναι εμπνευσμένες από τα παιδικά μου χρόνια στο Μαρμάρι της Νότιας Εύβοιας. Πάντα κάτι με ωθεί να νοσταλγώ, με παρακινεί να βρω το θέμα μου, να το επεξεργαστώ, να το αποδώσω και να το καταγράψω με τον δικό μου τρόπο. Όπως συμβαίνει και στα έργα μου με θέμα τα νεοκλασικά κτίρια, τα οποία τα αφαιρούσα από το φυσικό τους περιβάλλον και τα τοποθετούσα σε παραλίες ή προβλήτες, προσδίδοντας τους ένα μεταφυσικό στοιχείο.
-Αναμφίβολα πηγή έμπνευσης στη καριέρα σας αποτελεί και ένας από τους δασκάλους σας, ο σπουδαίος Ιωάννης Τσαρούχης. Ποιό είναι το σημαντικότερο μάθημα που σας δίδαξε;
– Να είμαι πάντα τίμιος με τη ζωγραφική μου. Να κάνω αυτό που πραγματικά θέλω, χωρίς εκπτώσεις και να είμαι ο εαυτός μου. Αυτό είναι πολύ δύσκολο, γιατί πρέπει πάντα να αναζητούμε τον εαυτό μας. Ήταν ένας τίμιος αλλά και αυστηρός άνθρωπος. Όμως σίγουρα αυτά που μου δίδαξε τα άκουσα και τα ακολούθησα πραγματικά.
– Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η Τέχνη είναι σε μια μορφή αγρανάπαυσης. Αυτό δυσχεραίνει την δυνατότητα οι καλλιτέχνες να προβάλλουν τα έργα τους;
– Πιστεύω πως δεν είμαστε σε μια εποχή που μπορείς να προβάλλεις το έργο σου. Είναι μια εποχή περισυλλογής και εργασίας. Αν δεν το είδανε έτσι κάποιοι καλλιτέχνες, έχασαν μια ευκαιρία να συγκεντρωθούν στη δουλειά τους. Αν δεν έχουν επηρεαστεί τόσο πολύ από το λοκντάουν, έχουν την ευκαιρία να είναι αποδοτικοί σε πολλά πεδία , στη γλυπτική, τη ζωγραφική ή οπουδήποτε αλλού. Είναι μια ευκαιρία για τον καλλιτέχνη να βρει τον εαυτό του, να στοχαστεί και να δημιουργήσει. Έχει τον χρόνο να τα κάνει όλα αυτά, καθώς δεν τον απασχολούν οι εκθέσεις, οι εκδηλώσεις και οι παρουσιάσεις.
Εγώ προσωπικά δεν κουράστηκα ούτε στιγμή από αυτή τη κατάσταση που περνάμε. Θεωρώ πως εκμεταλλεύτηκα απόλυτα τον χρόνο που μου δόθηκε. Αν μπορούν ακόμα κάποιοι να προβάλλουν την δουλειά τους, είναι πολύ ευχάριστο, αλλά τώρα είναι η ευκαιρία να βρούμε το έργο μας και τον εαυτό μας, ώστε να είμαστε παραγωγικοί στη δουλειά μας.
– Με την επέτειο της Επανάστασης προ των πυλών, πόσο σημαντικό είναι κάποιος να επισκεφθεί το Πολεμικό Μουσείο και την συλλογή του;
– Μέσα από το Πολεμικό Μουσείο βλέπουμε τους αγώνες των Ελλήνων για την Ελευθερία. Οι πόλεμοι στους οποίους συμμετείχαμε δεν ήταν επεκτατικοί. Μέσα στους εκθεσιακούς χώρους φιλοξενείται ένα περιβάλλον που αξιζει όλοι να έρθουμε ώστε να δούμε τον αγώνα τους Έθνους μας για να επιβιώσουμε υπέρ βωμών και εστιών. Ο λόγος για να έρθει κανείς στο Πολεμικό Μουσείο δεν είναι σε καμία περίπτωση μόνο για τα όπλα και τα οπλικά συστήματα. Δεν είμαστε υπέρ του πολέμου, αλίμονο. Είμαστε υπέρ του να γνωρίζουμε την ιστορία μας και τους αγώνες που δώσαμε. Πρέπει να έχουμε τρυφερά συναισθήματα για αυτό το Μουσείο και να δώσουμε και στα παιδιά που επισκέπτονται τους χώρους του να καταλάβουν το πως φτάσαμε στην ελευθερία μας.
-Με ποιό τρόπο πιστεύετε μπορούμε να μεταδώσουμε στο κόσμο, περισσότερο στα παιδιά, τη συμβολική σημασία των πινάκων γύρω από την Επανάσταση του 1821;
– Τα παιδιά πρέπει να τα προσεγγίζεις με έναν απλό τρόπο. Είναι σημαντικό δείχνοντας τους πίνακες, όπως την Έξοδο του Μεσολογγίου, να τους αφηγείσαι μια ιστορία, να τους εξηγείς τα γεγονότα που έλαβαν χώρα. Σιγά σιγά να τα οδηγείς ώστε να αρχίζουν να «διαβάζουν» το έργο. Να αντιλαμβάνονται και να παρατηρούν τη βαριά ατμόσφαιρα ενδεικτικά σε έναν άλλο πίνακα, στη Σφαγή της Χίου. Να δουν την ερημιά του τόπου, την καμμένη γη. Τη νεκρή μητέρα και το παιδί που σπαράζει.
Τα παιδιά είναι πάντα ανοικτά στο να ακούσουν και να μάθουν , αρκεί να βρεις τον κατάλληλο τρόπο . Δεν πρέπει να κοιτάζουμε αφ’υψηλού τα παιδιά, πρέπει να τους μιλάμε με τρόπο όπου θα μας σεβαστούν και θα ακροαστούν αυτά που έχουμε να τους πούμε. Κυρίως όμως να μην τα υποτιμάμε.
Μπορείτε να δείτε τα έργα και το βιογραφικό του Κώστα Σπυριούνη στη προσωπική του ιστοσελιδα:
http://spyriounis.com/portfolio/
