Πόσο εύκολο ή δύσκολο μπορεί να είναι το να παραμένεις συνεπής στις αρχές σου και ταυτόχρονα να μην προδίδεις την τέχνη σου; Αυτό το απλό και συνάμα σύνθετο ερώτημα ο Κώστας Καζάκος το απάντησε οριστικά και αμετάκλητα με τη στάση ζωής του.
Ποτέ δεν έγινε ένας «Μεφίστο», (σ.σ. ο ήρωας του ομότιτλου βιβλίου του Κλάους Μαν που έγινε και ταινία το 1981 από τον Ίστβαν Ζάμπο), δηλαδή ένας ηθοποιός που απαρνείται το κομμουνιστικό παρελθόν του και προσαρμόζεται στις απαιτήσεις και τις επιταγές του συστήματος. Ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, όταν άλλοι συμβάδιζαν με το ρεύμα και τον αέρα της…νέας εποχής που τελικά αποδείχθηκε ότι ερχόταν από πολύ παλιά.
Μέσα από τις επιλογές του, πολιτικές, ιδεολογικές και καλλιτεχνικές ο Κώστας Καζάκος απέδειξε ότι η πραγματική τέχνη είναι εκείνη που δίνει στον απλό λαό τη δύναμη και την έμπνευση για να ανατρέψει τη βαρβαρότητα και να «…γεννούν τα σκοτάδια φως». Αυτή την αρχή την υπηρέτησε πιστά σε κάθε έκφανση της καλλιτεχνικής αλλά και της κοινωνικής του ζωής. Ακριβώς επειδή αυτή η αγωνιστική στάση ενοχλούσε εκείνους που είναι πάντα πρόθυμοι να κάνουν τα πάντα για τους ισχυρούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι λοιδορήθηκε σφόδρα από τα κυρίαρχα media όταν καταδίκαζε στο Σύνταγμα μαζί με χιλιάδες Έλληνες το 1999 τη νατοϊκή εισβολή και τα εγκλήματα των ΗΠΑ απέναντι στον λαό της Γιουγκοσλαβίας.
Αυτή την απαράμιλλη διαύγεια και καθαρότητα των θέσεων τη διαπίστωνα και σε κάθε παράσταση που είχα την τύχη να δω με τον Κώστα Καζάκο ως πρωταγωνιστή ή ως σκηνοθέτη. Την περίοδο των τελευταίων ετών που το τέρας του ναζισμού εκκολαπτόταν στην κοινωνία, τότε που ρίζωνε στο αστικό κοινοβούλιο και κανονικοποιούνταν μέσα από την τηλεόραση, ο Κώστας Καζάκος επέλεξε να ανεβάσει το υπέροχο, αποκαλυπτικό και καταγγελτικό έργο του Πέτερ Βάις «Η Ανάκριση». Ένα δριμύ κατηγορητήριο απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς που βασίστηκε στα πρακτικά της δίκης βασικών στελεχών των ναζί που ήταν υπεύθυνα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μια παράσταση κι ένα έργο που σε έκανε να διαπιστώσεις την πραγματική βάση και διάσταση του ναζισμού που δεν είναι άλλη από τον καπιταλισμό.
Ο ηθοποιός και άνθρωπος Κώστας Καζάκος έκανε πράξη από την πρώτη στιγμή αυτό που έγραφε ο Μπρεχτ: «Σ’ αυτήν την εποχή των αποφάσεων πρέπει ακόμα και η τέχνη ν’ αποφασίσει». Και η απόφαση αυτή ήταν τελεσίδικη για τον κομμουνιστή Καζάκο. Από το εμβληματικό «Μεγάλο μας Τσίρκο», ίσως τη σπουδαιότερη παράσταση από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, που αποτέλεσε το πιο ριζοσπαστικό και ηχηρό μήνυμα ενάντια στην αμερικανόκινητη χούντα, εν μέσω λογοκρισίας, ελέγχων, συλλήψεων και απαγορεύσεων και έγινε πλατιά αποδεκτή από έναν λαό που διψούσε για ελευθερία και δημοκρατία.
Γι’ αυτό άλλωστε όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα, κατά την περίοδο της χούντας βρισκόταν στην κορυφή της λίστας με τους 52 «επικίνδυνους» καλλιτέχνες που είχαν υποβάλλει αίτημα για τη χορήγηση αμνηστίας στους πολιτικούς κρατούμενους της δικτατορίας. Μαζί με τη Τζένη Καρέζη, το νούμερο 6 της λίστας, και άλλους σπουδαίους ηθοποιούς διεκδίκησαν να απελευθερωθούν όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που είχαν φυλακιστεί και βασανιστεί από το χουντικό καθεστώς και που είχαν εξοριστεί στα μακρονήσια.
Μια μικρή άγνωστη ιστορία…
Σε ηλικία 13 ετών ήρθε στην Αθήνα μαζί τη μητέρα του και τα αδέλφια του, πεζοί από την Ηλεία, καθότι πολύ φτωχοί και διότι ο πατέρας του ήταν κομμουνιστής και βρισκόταν υπό διωγμό. Δεν κατάφερε να σπουδάσει και να γίνει φιλόλογος που τόσο λαχταρούσε διότι δεν διέθετε το…απαραίτητο πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Κάπως έτσι οδηγήθηκε όμως στην τέχνη της υποκριτικής, διατηρώντας το ασίγαστο πάθος του για τη γλώσσα και κάνοντας άλλες δουλειές για να καταφέρει να αντεπεξέλθει στη βιοπάλη. Μπολιάστηκε επομένως καταλυτικά από όλα εκείνα τα βιώματα που σμιλεύουν έναν ακέραιο χαρακτήρα, που δε νοιάζεται για τη δική του «καριέρα» αλλά που φλογίζεται από ανώτερα ιδανικά και τα υπηρετεί και μέσα από την τέχνη του.
Ο Κώστας Καζάκος οργανώθηκε και αγωνίστηκε με συνέπεια και απαραμείωτη ένταση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ. Ποίησε ήθος και μας χάρισε ανεκτίμητες στιγμές στο θέατρο, τον κινηματογράφο αλλά κυρίως στη ζωή. Φεύγοντας δώρισε το σώμα του στην Ιατρική Σχολή Αθηνών για την ανάπτυξη της επιστήμης, αποδεικνύοντας και μετά θάνατον το μεγαλείο της σκέψης και του χαρακτήρα του. Κι όπως τον αποχαιρέτησε εκ μέρους του Συνδέσμου Φυλακισμένων Εξορίστων Αγωνιστών (ΣΦΕΑ) ο σύντροφός του Σπύρος Χαλβατζής: «Θα σε θυμόμαστε πάντα ως καλλιτέχνη, δημιουργό, μαχητή, αδιάλλακτο απέναντι στην αδικία. […] Να ‘στε περήφανοι για τον Κώστα, τον Κώστα των αγωνιστών! Αντίο αγαπημένε συναγωνιστή, σύντροφε και φίλε».
