Θυμάμαι τον εαυτό μου, μια τυχαία μέρα πέρσι το Φεβρουάριο, να ανεβαίνει τα σκαλιά του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης για να κόψει ένα εισιτήριο και να προχωρήσει προς τους εκθεσιακούς χώρους του. Όσοι έχουν επισκεφθεί το εν λόγω μουσείο βέβαια θα κατάλαβαν πως ο υπογράφων έκανε τιτάνια γκάφα και μπήκε από τη λάθος είσοδο στη Βασιλίσσης Σοφίας, και όχι τη «σωστή» της Νεοφύτου Δούκα. Παρά το… ατυχές συμβάν, εκτίμησα ιδιαίτερα το χρόνο που πέρασα στο συγκεκριμένο χώρο, κατευθυνόμενος από το ψηλότερο προς το χαμηλότερο όροφο, απολαμβάνοντας τις συλλογές και τα εκθέματα.
Κάπου εκεί τηλεφωνώ έναν πολύ καλό μου φίλο που ήταν να συναντήσω πιο μετά για καφέ. Με ρωτάει που είμαι και του λέω «έχω έρθει λίγο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης». Η απάντησή του: «Γιατί;». Μια απάντηση που μου φάνηκε αρχικά αστεία, αλλά παράλληλα και αρκετά τίμια.
Η Διεθνής Ημέρα (επίσκεψης) Μουσείων
Αυτό το γιατί μπορώ να πω δεν μπορούσα να το απαντήσω, πιθανόν ούτε και τώρα μετά από ένα χρόνο και βάλε. Δε γιόρταζε ο κυκλαδικός πολιτισμός. Δεν είχαμε κάποια επέτειο. Δεν νομίζω να είχα ξυπνήσει οποιαδήποτε άλλη μέρα της ζωής μου και να είπα «ε, λέω να πάω σε ένα μουσείο σήμερα» αν και αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως αποκαρδιωτικό. Πάντα ένιωθα πως τα παραπάνω ήταν ένας προορισμός που χρειαζόταν ιδιαίτερη αφορμή για να τον επιλέξεις. Μάλλον δεν διαθέτει αυτή την «προσιτή» φύση που έχει μια συναυλία, μια παράσταση ή μια ταινία. Αν και σε αυτά με μια αφορμή πας, αλλά εκτροχιάζομαι από το θέμα…
Η Διεθνής Ημέρα Μουσείων δίνει ένα παραπάνω κίνητρο στον κόσμο να γεμίσει (τρόπος του λέγειν με την πανδημία) ξανά τα μουσεία, έστω για μια μέρα. Εδώ και μερικά 24ωρα βέβαια αυτές οι ξεχωριστές κοιτίδες πολιτισμού, με εκθέματα που αγγίζουν τη διαχρονικότητα έχουν ανοίξει ξανά τις πόρτες τους για το κοινό. Αν γίνουμε στυγερά μοχθηροί και συνωμοτικοί, θα ανατρέξουμε στον λόγο που έχουν ανοίξει και δεν είναι άλλος από το να τους επισκεφθούν οι κάθε λογής σανδαλοφόροι τουρίστες.
Κλισέ Δικαιολογίες
Σίγουρα το τελευταίο είναι ένας υποτιμητικός όρος, αλλά πόσο απέχει άραγε από την αλήθεια; Τα μουσεία και την προ covid εποχή ανοιχτά ήταν και δεν «πλημμύριζε» από επισκέπτες το Μουσείο Μπενάκη, το Εθνικό Αρχαιολογικό ή το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Κάποτε θεωρούσαμε δεδομένη τόσο την παρουσία τους όσο και το ενδεχόμενο να τα επισκεφθούμε. Θα πάμε το άλλο σκ, θα πάμε όταν δεν έχει μπάλα, θα πάμε όταν έχει διαγώνισμα το παιδί και πρέπει να δει από κοντά αυτά που μελετάει. Δικαιολογίες μιας… boomer εποχής.
Τα μουσεία έχουν συνδεθεί με ημέρες και συγκυρίες. όχι με τη σημασία που έχουν. Πόσες φορές δεν έχουμε δει μουσεία σαν το Πολεμικό να «βλέπουν» κόσμο όταν έχουμε την Επέτειο του ’40 ή την Ελληνική Επανάσταση. Πόσες φορές οδηγούμαστε στο Μουσείο της Ακρόπολης επειδή απλά μια Κυριακή είναι δωρεάν;
Σίγουρα εκ πρώτης όψεως οι πρώτες εικόνες που είδαμε με το δειλό άνοιγμα και την επανεκκίνηση του πολιτισμού ήταν ενθαρρυντικές. Τι έννοώ; Κόσμος να στέκεται σε μια ουρά για να μπει σε ένα μουσείο. Ωραίο πράγμα οι ουρές… όταν δεν είναι υποχρεωτικές. Γιατί μεταφράζονται αυτόματα σε περιορισμό ατόμων στην είσοδο εντός των εκθεσιακών χώρων, αν περάσουν τη ψυχοφθόρα διαδικασία της θερμομέτρησης.
Κανείς δε θα μας στερήσει ωστόσο να κάνουμε την προσπάθεια για να υπερασπιστούμε το άνοιγμα του πολιτισμού, άσχετα αν μερικές φορές δεν το πιστεύουμε και οι ίδιοι το κατά πόσο θέλουμε να βιώσουμε έναν χώρο και τα εκθέματά του. Ένοχοι μπορεί να είμαστε και εμείς οι ίδιοι σε κάποιες περιπτώσεις. Σκεφτείτε αν ποτέ πιάσατε τον εαυτό σας σε μια χώρα του εξωτερικού να κατευθύνεται προς ένα μουσείο γιατί «πρέπει» να το επισκεφθεί, πρέπει να…βγάλει φωτογραφίες.Ακόμα και στα εγχώρια ύδατα. Να έχεις ένα μεμέντο από την νέα Εθνική Πινακοθήκη ή απο το ΕΜΣΤ. Η εμπειρία του ότι πήγες.
Αλλαγή οπτικής
Μεγάλο αντίκτυπο στη ζωή μας σχετικά με αυτούς τους χώρους έχει η έκθεσή μας σε αυτούς από μικρή ηλικία και κυρίως μέσα από το σχολικό περιβάλλον. Το πως θεωρούσαμε μια επίσκεψη ως χάσιμο χρόνου και ευκαιρία για «λούφα», μια λανθασμένη αντίληψη που για κάποιο ανεξήγητο λόγο διαιωνίζεται. Δεν αντιλέγω πως υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να αντιστρέψουν αυτή τη κατάσταση με την υλοποίηση εκπαιδευτικών και βιωματικών προγραμμάτων που εντείνουν το ενδιαφέρον του ατόμου και του δίνουν τα ακατάλληλα ερεθίσματα ώστε να ανακαλύψει την συμβολική αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός μουσείου. Δυστυχώς αυτό το έργο δυσχαιρένεται όμως όταν τα μουσεία περιορίστηκαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, λόγω της πανδημίας, σε ένα πενιχρό διαδικτυακό σκηνικό. Αυτό δε σημαίνει πως δεν υπάρχει τρόπος να αναδειχθούν.
Με αυτό το δεύτερο άνοιγμα του πολιτισμού -αν και είχαμε τρία λόκνταουν; δε ξέρω με τα μαθηματικά δεν το έχω πολύ- μας δίνεται η ευκαιρία να αλλάξουμε λίγο τον τρόπο που βλέπει μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού τα μουσεία. Δεν είναι ούτε αυτά τα κτίρια με τα… αρχαία, ούτε τα μέρη όπου συχνάζουν τα άτομα με τις σαγιονάρες και τα μεγάλα σακίδια. Είναι χώροι που εκτός του ότι απαιτούν το σεβασμό μας, δεν χρειάζεται να έχουμε ραντεβού μαζί τους ορισμένες μέρες το χρόνο. Ας μας βγάλει ο δρόμος τυχαία…
