«Το φθινόπωρο είναι η άνοιξη του χειμώνα», είχε πει χαρακτηριστικά ο ζωγράφος Henri de Toulouse-Lautrec.
Είναι μια από τις αγαπημένες εποχές των ποιητών και των καλλιτεχνών εν γένει για τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της. Σηματοδοτεί ένα τέλος και μια νέα αρχή. Είναι η τελευταία γεμάτη εποχή του χρόνου που με όλη τη γλυκιά μελαγχολία της νοσταλγίας που φέρει, συνθέτει εκ νέου χρώματα και διακλαδώσεις, μέσα από μια ταυτόχρονη αποδόμηση και ανασύσταση.
Αλήθεια πώς νιώθει κανείς και πώς τον επηρεάζει αυτή η αποδόμηση της φύσης που έρχεται κάθε φορά μετά από μια γλυκιά ζεστασιά και νηνεμία; Πώς νιώθει κανείς το φθινοπωρινό δροσερό αεράκι που σηματοδοτεί τον ερχομό ενός πιο παγωμένου σκηνικού;
Το φθινόπωρο μας προετοιμάζει για την αλλαγή, μέσα από τη νοσταλγία για αυτά που πέρασαν και την προσμονή εκείνων που προετοιμάζονται να έρθουν…
Τι να σου πω, φθινόπωρο | Κώστας Καρυωτάκης
Τι να σου πω, φθινόπωρο, που πνέεις από τα φώτα
της πολιτείας και φτάνεις ως τα νέφη τ’ ουρανού;
Ύμνοι, σύμβολα, ποιητικές, όλα γνωστά από πρώτα,
φυλλορροούν στην κόμη σου τα ψυχρά άνθη του νου.
Γίγας, αυτοκρατορικό φάσμα, καθώς προβαίνεις
στο δρόμο της πικρίας και της περισυλλογής,
αστέρια με το πρόσωπο, με της χρυσής σου χλαίνης
το κράσπεδο σαρώνοντας τα φύλλα καταγής,
είσαι ο άγγελος της φθοράς, ο κύριος του θανάτου,
ο ίσκιος που, σε μεγάλα βήματα· φανταστικά,
χτυπώντας αργά κάποτε στους ώμους τα φτερά του,
γράφει προς τους ορίζοντες ερωτηματικά…
Ενοσταλγούσα, ριγηλό φθινόπωρο, τις ώρες,
τα δέντρα αυτά του δάσους, την έρημη προτομή.
Κι όπως πέφτουνε τα κλαδιά στο υγρό χώμα οι οπώρες,
ήρθα να εγκαταλειφθώ στην ιερή σου ορμή.
Της εξοχής | Τάσος Λειβαδίτης
Τα πιο ωραία που ζήσαμε τώρα μας παιδεύουν με τις αναμνήσεις
και προσπαθούμε να τα ξεχάσουμε
οι κάμαρες γέμισαν άχρηστα έπιπλα, δαντέλες από άλλους καιρούς,
επιστολές που δε στάλθηκαν
το βράδυ η σελήνη με παίρνει απ’ το χέρι και γυρίζουμε στο παλιό οικοτροφείο,
από κάποιο παράθυρο ακούγονται οι βαριές λέξεις ενός ζευγαριού
που είχε κάποτε αγαπηθεί με πάθος.
Όλα τελειώνουν και μόνο το φθινόπωρο παραμένει αιώνια νέο
σαν τα πιο λυπημένα ποιήματα.
Είμαι μόνος. Η εξοχή ευωδιάζει.
Ακούγεται το τραίνο που έρχεται κι ακουμπάω το κεφάλι μου στις ράγες.
Κάποτε θα ξανασυναντηθούμε.
Αυτόγραφο | Κική Δημουλά
Ένα κίτρινο φύλλο σου
φθινόπωρο,
σ’ έναν άνεμο ράθυμο κάθισε
και μ’ ακολούθησε επίμονα.
Το πήρα
και το κρατώ
σαν κάτι συμβολικό από μέρους σου,
σαν φιλικό αυτόγραφο,
ίσως σαν ένα «ευχαριστώ»
που διόλου μέρος δεν έλαβα
στο καλοκαίρι τούτο…
Το πήρα
κι εξιχνιάζω
τις φετινές προθέσεις σου
απέναντι μου.
Ένας λόγος για το καλοκαίρι | Γιώργος Σεφέρης
Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο, το καλοκαίρι
σαν ένα τετράδιο που μας κούρασε γράφοντας μένει
γεμάτο διαγραφές αφηρημένα σχέδια
στο περιθώριο κι ερωτηματικά, γυρίσαμε
στην εποχή των ματιών που κοιτάζουν
στον καθρέφτη μέσα στο ηλεχτρικό φως
σφιγμένα χείλια κι οι άνθρωποι ξένοι
στις κάμαρες στους δρόμους κάτω απ’ τις πιπεριές
καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν
χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.
Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε
στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες…
Φθινοπωρινό | ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
Βράδι. Υγρασία. Να βγάλουμε τα μάλλινα απ’ τη ναφθαλίνη.
Ένα άστρο αναδεύει την ψυχή σου, αργά-αργά,λυπημένα,
σαν γυναικείο,αφηρημένο χέρι που αναδεύει με το κουταλάκι
ένα φλιτζάνι ζεστό τσάι,διαλύοντας
ένα μικρό ,τετράγωνο κομμάτι ζάχαρη.
Ελένη | Οδυσσέας Ελύτης (όπως μελοποιήθηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι)
Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι
Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές
Όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα!
Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως
Πριν απ’ τον Έρωτα έρωτας
Κι όταν σε πήρε το φιλί
Γυναίκα
Κατά πού θ’ απλώσουμε τα χέρια μας
τώρα που δε μας λογαριάζει πια ο καιρός
Κατά πού θ’ αφήσουμε τα μάτια μας
Τώρα που οι μακρυνές γραμμές ναυάγησαν στα σύννεφα
Κι είμαστε μόνοι ολομόναχοι
τριγυρισμένοι απ’ τις νεκρές εικόνες σου.
Τραγούδι το φθινόπωρο | ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ
Φθινόπωρο σ’ αγάπησα, την ώρα που τα φύλλα
πέφτουν, κι αφήνουν τα κλαριά γυμνά για το χειμώνα,
που βιάζονται τα δειλινά, κι είναι τα ρόδα μήλα,
– κι είναι τα βράδια μόνα…
Και τώρα στέκω και ρωτώ: Ποια μοίρα, και ποια μπόρα,
καθώς τραβούσα, μοναχός, το δρόμο της αβύσσου,
παράξενα κι ανέλπιστα, να μ’ έχει φέρει, τώρα,
ζητιάνο στην αυλή σου;
Κι όταν το γιόμα χάνεται, κι η νύχτα κατεβαίνει,
και σιωπηλά, σαν τα βιβλία, το φως της μέρας κλείνει,
να’ ρχομαι πάλι, να ζητώ μιαν ησυχία χαμένη,
σαν μιαν ελεημοσύνη!
Σ’ αγάπησα φθινόπωρο, την ώρα που τα φύλλα
πέφτουν, κι αφήνουν τα κλαριά, κι είναι τα βράδια μόνα
φθινόπωρο σ’ αγάπησα – ή μην είν’ η ανατριχίλα
του ερχόμενου χειμώνα;…
* Η κεντρική εικόνα του θέματος είναι ο «Φθινοπωρινός ήλιος» του Egon Schiele.
